«Δεν τρώμε λίθιο»: Η Λατινική Αμερική λαχταρά τα οφέλη της μεταλλικής ευεργεσίας
Η
παγκόσμια ζήτηση έχει εκτιναχθεί για λίθιο – τον «λευκό χρυσό» που
βρίσκεται σε τεράστιες ποσότητες στην Αργεντινή, τη Βολιβία και τη Χιλή.
Αλλά στο «τρίγωνο λιθίου» της Λατινικής Αμερικής,
υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο στις
περιφερειακές πηγές υπόγειων υδάτων και αμφιβολίες για το εάν τα οφέλη
μιας μεταλλικής μπονάτσας θα ωφελήσουν πραγματικά τις τοπικές κοινότητες
κοντά σε φυτά, πολλά από τα οποία ζουν σε συνθήκες φτώχειας, γράφει στο
άρθρο της η Buenos Aires Times
Η τιρκουάζ λάμψη των υπαίθριων πισινών έρχεται σε έντονη αντίθεση με το εκθαμβωτικό λευκό των αλυκών στο «τρίγωνο λιθίου» της Λατινικής Αμερικής, όπου η ελπίδα κατοικεί για μια καλύτερη ζωή που τροφοδοτείται από μια μεταλλική μπονάτσα.
Βασικό συστατικό των μπαταριών που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, η ζήτηση έχει εκτιναχθεί για λίθιο – τον «λευκό χρυσό» που βρίσκεται στην Αργεντινή, τη Βολιβία και τη Χιλή σε ποσότητες μεγαλύτερες από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.
Και καθώς ο κόσμος επιδιώκει να απομακρυνθεί από τα ορυκτά καύσιμα, η παραγωγή λιθίου –και οι τιμές– έχουν εκτοξευθεί, όπως και οι προσδοκίες των κοινοτήτων κοντά σε εργοστάσια λιθίου, πολλές από τις οποίες ζουν σε συνθήκες φτώχειας.
Ωστόσο, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο στις πηγές υπόγειων υδάτων σε περιοχές που είναι ήδη επιρρεπείς σε εκτεταμένες ξηρασίες, με πρόσφατες ενδείξεις νεκρών δέντρων και φλαμίνγκο.
Και υπάρχουν ελάχιστα σημάδια μέχρι σήμερα ότι τα οφέλη υποχωρούν.
“Δεν τρώμε λίθιο, ούτε μπαταρίες. Πίνουμε νερό”, δήλωσε η Βερόνικα Τσάβες, 48 ετών, πρόεδρος της κοινότητας ιθαγενών Santuario de Tres Pozos κοντά στην πόλη Salinas Grandes στην καρδιά λιθίου της Αργεντινής.
Μια αφίσα που συναντά τους επισκέπτες του Salinas Grandes γράφει: «Όχι στο λίθιο, ναι στο νερό και τη ζωή».
Σε αντίθεση με την Αυστραλία – τον κορυφαίο παραγωγό λιθίου στον κόσμο που εξάγει το μέταλλο από το πέτρωμα – στη Νότια Αμερική προέρχεται από salares, ή αλυκές, όπου το αλμυρό νερό που περιέχει το μέταλλο μεταφέρεται από υπόγειες λίμνες άλμης στην επιφάνεια για να εξατμιστεί.
Στα ύψη οι τιμές
Περίπου το 56 τοις εκατό των 89 εκατομμυρίων τόνων παγκόσμιων αναγνωρισμένων πόρων λιθίου βρίσκονται στο τρίγωνο της Νότιας Αμερικής, σύμφωνα με το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (USGS).
Η μέση παγκόσμια τιμή αυξήθηκε από 5.700 δολάρια ΗΠΑ ανά τόνο τον Νοέμβριο του 2020 σε 60.500 δολάρια ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους.
Η Χιλή φιλοξενεί τη δυτικότερη γωνία του τριγώνου του λιθίου στην έρημο της Ατακάμα, η οποία συνεισέφερε το 26% της παγκόσμιας παραγωγής το 2021, σύμφωνα με το USGS, στη δεύτερη θέση πίσω από την Αυστραλία με 55%.
Στο καφέ, βραχώδες Salar de Atacama, φορτηγά κάνουν ζιγκ-ζαγκ ανάμεσα σε πισίνες όπου η άλμη, ένα μείγμα νερού και αλάτων, εξατμίζεται αργά πριν μεταφερθεί σε ένα χημικό εργοστάσιο για να διαχωρίσει το λίθιο από το υγρό.
«Είναι μακράν η καλύτερη αλυκή στον κόσμο», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Χουάν Κάρλος Γκουαχάρντο, διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας Plusmining.
Η χώρα ξεκίνησε την εξόρυξη λιθίου το 1984 και κατέχει ηγετική θέση στον τομέα, εν μέρει λόγω των χαμηλών επιπέδων βροχόπτωσης και της υψηλής ηλιακής ακτινοβολίας που επιταχύνει τη διαδικασία εξάτμισης.
Ωστόσο, ο νόμος της Χιλής έχει καταστήσει δύσκολο για τις εταιρείες να κερδίσουν παραχωρήσεις από την κυβέρνηση από τη στιγμή που η δικτατορία του Augusto Pinochet ανακήρυξε το μέταλλο “στρατηγικό πόρο” για την πιθανή χρήση του σε πυρηνικές βόμβες.
Μόνο δύο εταιρείες έχουν άδειες εκμετάλλευσης του μετάλλου – η SQM της Χιλής και η αμερικανική Albemarle, οι οποίες πληρώνουν έως και το 40% των πωλήσεών τους σε φόρους, καθώς και εκατομμύρια δολάρια σε κοντινές κοινότητες.
Αντιδρώντας στην έκρηξη, ο αριστερός πρόεδρος Γκάμπριελ Μπόριτς υποσχέθηκε να δημιουργήσει μια εθνική εταιρεία λιθίου, χωρίς όμως να αποκλείει την ιδιωτική συμμετοχή.
Νεκρά φλαμίνγκο
Το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η συνεισφορά του λιθίου στα δημόσια ταμεία της Χιλής ξεπέρασε για πρώτη φορά το βασικό του μέταλλο, τον χαλκό, σύμφωνα με κυβερνητικά αρχεία.
Αντιμέτωπος με την έκρηξη, ο αριστερός πρόεδρος Γκάμπριελ Μπόριτς υποσχέθηκε να δημιουργήσει μια εθνική εταιρεία λιθίου, χωρίς όμως να αποκλείει την ιδιωτική συμμετοχή.
Ωστόσο, το περιβαλλοντικό κόστος αρχίζει να συσσωρεύεται και οι ντόπιοι φοβούνται ότι θα ακολουθήσουν χειρότερα. Φέτος, μια μελέτη στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences βρήκε μια σχέση μεταξύ της εξόρυξης λιθίου και της μείωσης σε δύο είδη φλαμίνγκο στο Salar de Atacama.
“Η ανάπτυξη τεχνολογιών για την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής έχει αναγνωριστεί ως παγκόσμια επιτακτική ανάγκη. Ωστόσο, τέτοιες “πράσινες” τεχνολογίες μπορούν ενδεχομένως να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα”, ανέφερε η μελέτη.
Το 2013, μια επιθεώρηση στην τοποθεσία SQM –– η οποία ανέφερε ότι χρησιμοποιούσε σχεδόν 400.000 λίτρα νερού την ώρα το 2022–– διαπίστωσε ότι το ένα τρίτο των χαρουπιών στην περιοχή είχε πεθάνει. Μια μεταγενέστερη μελέτη επεσήμανε την λειψυδρία ως πιθανή αιτία.
«Θέλουμε να μάθουμε, με βεβαιότητα, ποιος ήταν ο πραγματικός αντίκτυπος της εξόρυξης των υπόγειων υδάτων», είπε η Claudia Pérez, 49 ετών, κάτοικος της κοντινής κοιλάδας του ποταμού San Pedro.
Δεν ήταν κατά του λιθίου, είπε ο Pérez, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν μέτρα για να «ελαχιστοποιηθεί ο αρνητικός αντίκτυπος στους ανθρώπους».
‘Ασε μας μόνους’
Στις Άνδεις στην Αργεντινή, οι αλμυρές λίμνες του Jujuy φιλοξενούν τους δεύτερους μεγαλύτερους πόρους λιθίου στον κόσμο μαζί με τις γειτονικές επαρχίες Salta και Catamarca.
Με λίγους περιορισμούς στην εξόρυξη και χαμηλό φόρο μόλις 3%, η Αργεντινή έγινε ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός λιθίου στον κόσμο από δύο ορυχεία: η αμερικανική εταιρεία Livent λειτουργεί το ένα από τη δεκαετία του 1990 και το άλλο, πιο πρόσφατα, είναι κράτος. συνεργασία με αυστραλιανές και ιαπωνικές εταιρείες.
Με δεκάδες νέα έργα στα σκαριά με τη συμμετοχή αμερικανικών, κινεζικών, γαλλικών, νοτιοκορεατικών και τοπικών εταιρειών, η Αργεντινή που έχει πληγεί από την κρίση έχει δηλώσει ότι ελπίζει να ξεπεράσει την παραγωγή της Χιλής έως το 2030.
Σύμφωνα με τον Roberto Salvarezza, πρόεδρο των κρατικών εταιρειών YPF-Litio και YPF-Tec, η παραγωγή θα μπορούσε να πενταπλασιαστεί μέχρι το 2025.
Ο κυβερνήτης του Jujuy, Gerardo Morales, κάλεσε ακόμη και τον Αμερικανό μεγιστάνα Έλον Μασκ, μέσω Twitter τον Απρίλιο, να επενδύσει στην επαρχία όταν το αφεντικό της Tesla παραπονέθηκε για την υψηλή τιμή του λιθίου.
Αλλά δεν πωλούνται όλοι στην ιδέα.
«Δεν είναι, όπως λένε, ότι αυτές [οι εταιρείες λιθίου] πρόκειται να σώσουν τον πλανήτη… Μάλλον εμείς είμαστε που πρέπει να δώσουμε τη ζωή μας για να σώσουμε τον πλανήτη», είπε ο Τσάβες, του Santuario de Tres Pozos στο Jujuy. Επαρχία.
Το 2019, κάτοικοι της περιοχής απέλασαν δύο εταιρείες εξόρυξης που ήθελαν να εγκατασταθούν στην περιοχή.
Λίγα μέτρα μακριά, η Bárbara Quipildor, 47 ετών, φτιάχνει εμπανάδες σε μια μικρή παράγκα από αλάτι.
“Θέλω να μας αφήσουν ήσυχους, ήσυχους. Δεν θέλω το λίθιο, παρόλο που ξέρω ότι υπάρχουν πολλά λεφτά”, λέει. «Η ανησυχία μου είναι το μέλλον των παιδιών των παιδιών μου».
Θα ωφεληθούν οι ντόπιοι;
Περίπου 300 χιλιόμετρα (190 μίλια) βόρεια του Jujuy, το Salar of Uyuni στη Βολιβία περιέχει περισσότερο λίθιο από οπουδήποτε αλλού – το ένα τέταρτο των παγκόσμιων πόρων, σύμφωνα με το USGS.
Είναι στο Ποτόσι, μια περιοχή πλούσια σε ασήμι και κασσίτερο που για αιώνες οδηγούσε την οικονομία της ισπανικής αυτοκρατορίας. Σήμερα, όμως, περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους της περιοχής είναι φτωχοί.
Στην αρχή της θητείας του, ο πρώην αριστερός πρόεδρος της Βολιβίας Έβο Μοράλες (2006-2019) εθνικοποίησε τους υδρογονάνθρακες και άλλους πόρους, συμπεριλαμβανομένου του λιθίου, υποσχόμενος ότι η χώρα του θα καθόριζε την παγκόσμια τιμή του μετάλλου.
Ο Μοράλες κάλεσε την υπόλοιπη περιοχή να ακολουθήσει το παράδειγμά του. Στο Μεξικό, το λίθιο εθνικοποιήθηκε τον περασμένο Απρίλιο.
Στο Ρίο Γκράντε, μια μικρή πόλη κοντά στο εργοστάσιο λιθίου Yacimientos de Litio Bolivianos (YLB), τα σχέδια του Μοράλες αντιμετωπίστηκαν με ενθουσιασμό.
Το 2014 ο Donny Ali, ένας δικηγόρος 34 ετών τώρα, άνοιξε ένα ξενοδοχείο με την προσδοκία μιας οικονομικής άνθησης. Το ονόμασε Hotel Lithium.
“Οι κοινότητές μας έχουν ξεχαστεί. Περιμέναμε μεγάλη βιομηχανική τεχνολογική ανάπτυξη και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, καλύτερες συνθήκες διαβίωσης”, είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο, καθισμένος σε έναν καναπέ σε ένα ξενοδοχείο χωρίς επισκέπτες. «Δεν συνέβη».
Σήμερα, η Βολιβία εξακολουθεί να μην παράγει το μέταλλο σε βιομηχανική κλίμακα.
Ελπίζοντας να τονώσει τον ταλαιπωρημένο τομέα του λιθίου, η κυβέρνηση τον άνοιξε σε ιδιώτες το 2018, αν και η εγχώρια νομοθεσία δεν έχει ακόμη αποκρατικοποιήσει τον πόρο και δεν έχει ακόμη ξεκινήσει ιδιωτική εξόρυξη.
«Μερικοί πιστεύουν ότι η Βολιβία θα «χάσει το σκάφος» για το λίθιο», είπε ο Χουάν Κάρλος Ζουλέτα, ειδικός στο λίθιο και οικονομολόγος που ήταν για λίγο επικεφαλής της YLB το 2020. «Δεν νομίζω ότι θα συμβεί αυτό».
Το πραγματικό ερώτημα, είπε, είναι: όταν έρθει το σκάφος, “θα ωφελήσει η εξόρυξη λιθίου τους Βολιβιανούς;”
«Η επόμενη Κίνα»
Πέρυσι, μια έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον απέδωσε «δυσενές επενδυτικά κλίματα και πιο δύσκολες γεωγραφικές συνθήκες» ως τους λόγους για τους οποίους η Αργεντινή και η Βολιβία υστερούν σε σχέση με τη Χιλή στην εκμετάλλευση των τεράστιων πόρων λιθίου τους.
Παρά τις διαφορές, και οι τρεις χώρες προσβλέπουν τώρα στην κατασκευή μπαταριών – πιθανώς ακόμη και στην κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων – ως τρόπο να μετατρέψουν τη φυσική γενναιοδωρία λιθίου σε μια σύγχρονη βιομηχανική επανάσταση.
Η Αργεντινή είναι πιο κοντά στις μπαταρίες, με ένα κρατικό πιλοτικό εργοστάσιο που έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει τη λειτουργία του τον Δεκέμβριο.
«Η Νότια Αμερική έχει όλες τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή μπαταριών και ηλεκτρικών οχημάτων», εξήγησε η Zuleta.
«Υπάρχει μια συγκεκριμένη πιθανότητα η Λατινική Αμερική να γίνει η επόμενη Κίνα», είπε ο ειδικός.
Στο μεταξύ, το Hotel Lithium παραμένει άδειο και οι κοινότητες των αλυκών βρίσκονται στο μονοπάτι του πολέμου για νερό.
από τον Martín Silva, AFP
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου